Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Van YYÜ) Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Rahmi Tekin, Mütareke döneminde, Rus İşgali sırasında Van başta olmak üzere Erzurum, Bitlis, Sivas, Trabzon gibi vilayetlerden çok sayıda tarihi eser kaçırıldığını ve bu eserlerin başka ülkelerin müze vitrinlerinde sergilendiğini söyledi.
1918 ile 1920 yılları arasında Van’dan Rusya’ya kaçırılan taşınabilir tarihi eserlerin; İstanbul’daki Müze-i Humayun Başkanının dikkatini çekmesi sonucu gündeme geldiğini anlatan Rahmi Tekin, ‘Asar-ı Atika’ diye de adlandırılan bu değerli eserlerin günümüzde Rusya’nın Petersburg kentinde bulunan bir müzede ‘Van’dan getirilen eserler’ başlığı altında sergilendiği belirtti.
“ONLARCA HATTA YÜZLERCE KIYMETLİ TARİHİ ESERİMİZ KAÇIRILMIŞ”
YYÜ Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Rahmi Tekin, “Mütareke dönemi 1918 ile 1920 yılları arasında Van’dan Rusya’ya kaçırılan önemli tarihi eserlerimiz var. Bu eserler İstanbul’da bulunan Müze-i Humayun Başkanının dikkatini çekmiş ve bu konuda çalışmalar başlamıştır. Avrupa devletleri yapmış oldukları plan çerçevesinde Osmanlı Devleti’nin maddi varlıklarını kendi tekellerine geçirmek için çalışmalar başlatmışlar. Bununla beraber kıymetli bir takım tarihi eserlerin, eski deyimiyle Asar-ı Atikayı da kendilerine tasarruf etmek için çalışmalar başlatmışlardır. 18. ve 19. yüzyılda onlarca hatta yüzlerce kıymetli tarihi eserimiz maalesef ki Avrupa, Amerika ve Rusya’ya kaçırıldı.” dedi.
“ESERLER GAYRİMEŞRU ŞEKİLDE KAÇIRILDI”
Ülkemizin değerli birçok eserinin yurtdışına kaçırıldığını belirten Prof. Dr. Rahmi Tekin, “Bir tarihçi olarak bölge hakkında çalışmalarda bulunacak olursak Paris, Londra, Viyana, Petersburg gibi yerlere bakmadan kendi tarihimiz hakkında tam bir çalışma ortaya koymuş olamayız. Çünkü bizim tarihimizi anlatan binlerce yazılı eserlerin gayrimeşru olarak kaçırılmış olduğunu görebiliyoruz.” diye kaydetti.
Eserin Avrupa başkentlerinde olduğunu söyleyen Tekin, “Urartu dönemine ait onlarca yazıt Avrupa başkentlerindeki müzelerde bulunuyor, aynı zamanda Toprakkale dediğimiz yerde günümüzde çok az sayıda yazıt kaldı, oraya ait pek çok yazıt Londra, Paris, Viyana gibi yerlerde bulunan müzelerde. Örneğin; 1453’te İstanbul fethedildiği zaman Galata teslim olmuş, bu durumda Fatih Sultan Mehmet, Galata’nın kontrolünü sağlayan Venedik ve Cenevizlilere bir amanname veriyor. O amannamenin orijinali Paris’te bir kütüphanede yer alıyor” ifadelerini kullandı.
Tekin son olarak şunları söyledi;
“Bu çerçevede 19. Yüzyılın birinci dünya savaşı sırasında Van, Bitlis, Erzurum, Sivas ve Trabzon gibi illerden Rusya’ya onlarca kıymetli eser kaçırılmış. Uspenski çalışmalarında Van, daha doğrusu Van’daki eserlerin kaçırılması ön planda tutulmuştur. Van ile beraber Bitlis, Musul, Halep gibi yerlerde de değerli eserler kaçırılmıştır. Buralarda buldukları eserleri Rus Bilimleri Akademisine aktarıyorlar. Bu durumların hepsi yazılı kayıtlarda yer alıyor.”
