Doğu Anadolu’nun en önemli Urartu merkezlerinden Çavuştepe’de devam eden arkeolojik kazılar, 2 bin 800 yıl önceki günlük yaşamı ve şehir planlamasını gözler önüne seriyor. Kale, Urartu Kralı II. Sarduri tarafından MÖ 8. yüzyılda inşa ettirilmişti. Son yıllarda yapılan kazı çalışmalarda ortaya çıkarılanlar arasında mutfak eşyaları, dev tahıl depoları, sapan taşları ve gelişmiş su yönetim sistemi bulunuyor.
KAZILAR GEÇMİŞE IŞIK TUTUYOR
Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu, Çavuştepe’de ortaya çıkan bulguları şöyle anlattı:
“Buradaki insanların mutfakları bizim köy evlerine çok benziyor, tezgah var, ocak var, büyük süt tandırı var, küçük günlük tandır var, sekiler var. Bu yıl sapan taşları bulduk; yarım kiloluk, ölümcül etkili. Hem dere çakılı hem pişmiş kilden yapılmış, yakın mesafede kemik kırıyor, kafaya gelirse öldürüyor, Asur kaynakları bile bu silaha ‘domuzu yıkıyor’ diyor. Depo binalarında 6 tane dev pitos var. Her biri 1,5-2 metre boyunda, 1 ton tahıl alıyor. Urartu yazıtlarına ve Alman bilim insanlarının hesaplarına göre Gürpınar Ovası’nda yıllık 2 bin 700 ton tahıl üretiliyormuş. Bugün aynı ovadan modern tarımla 9 bin ton alıyoruz. Yani 2 bin 800 yıl önceki verim bugünkünün üçte biri, üstelik ikinci ürün olarak bolca susam alıyorlardı. Hem yiyorlar hem susam yağını kandillerde aydınlatma için kullanıyorlardı.”
“ÇAVUŞTEPE ÖNEMLİ MERKEZ”
Çavuştepe’nin, Urartuların şehir planlama, su yönetimi ve tarım alanındaki uygulamalarını belgeleyen önemli merkezlerden biri olduğunu belirten Çavuşoğlu, “Depolarda buğday, arpa, mercimek, nohut, üzüm çekirdeği ve bol susam bulduk, burası muazzam üzüm bağlarıyla ünlüymüş. Şarap üretimi çok gelişmiş, bu gelenek 1915’e kadar sürmüş ve burada su yönetimi çok dikkat çekici. Beş kilometre öteden Sardur Kanalı’yla su getiriyorlar, ovayı iki yandan suluyorlar. Ayrıca üç büyük sarnıç var ve sadece çatıdan akan yağmur ve kar sularını toplayarak bir sarnıç 99 bin litre alıyor. Bu sarnıçların üç tanesiyle 5 bin kişinin bir yıllık suyu karşılanıyor, böylece aşağıdan taşıma derdi yok.” ifadelerini kullandı.
