Türkiye’de 1 milyona yakın çocuk henüz bedensel ve ruhsal gelişimini tamamlamadan işgününü tamamlıyor. Nüfusun yaklaşık yüzde 20’sini oluşturan 6-17 yaş grubu 15 milyon çocuktan 893 bini çalışmak zorunda kalıyor. 13 yaşında çalıştığı işyerinde, ‘iş cinayeti’ sonucu yaşamını yitiren Ahmet Yıldız ise hâlâ hafızalarda. 100 yılı aşkın bir süredir emekçilerin ve insan hakları savunucularının dile getirdiği çocuk işçiliğinin yasaklanması talebi karşısında hükümetler duyarsız...
Çocuk işçiliği Türkiye’nin acı gerçeği... Henüz okul çağında olan çocuklar, gün boyu, hem de normal işgünü olarak kabul edilen 8 saatten çok daha uzun bir süre atölyede, tamircide, fabrikada... Çoğunlukla yoksulluk ve işsizlik; çocukları okul yerine işe yönlendiriyor. Çocuk işçiliği, üretimin emek yoğun biçimde gerçekleştiği sektörlerde, özellikle kayıt dışı ve fason üretim alanlarında yoğunlaşıyor. Patronlar açısından maliyetleri düşürmenin, kârları arttırmanın bir aracı. Bu nedenle küçük yaştaki çocuklar, büyük tekellere ucuz girdi sağlayan küçük atölyeler başta olmak üzere birçok alanda yoğun bir biçimde çalıştırılıyor.
YÜZDE 5.9’U ÇALIŞIYOR
2012 yılında çalışan çocuk sayısı 6-14 yaş grubunda 292 bin kişiyken, 15-17 yaş grubunda ise 601 bin kişi olarak tespit edildi. Çalışan çocukların yüzde 49.8’inin bir okula devam ettiği, yüzde 50.2’sinin ise okula gitmediği ortaya çıktı. Ekonomik faaliyette çalışan 6-17 yaş grubundaki çocukların istihdam oranı yüzde 5.9 oldu. Bu yaş grubundaki istihdam oranı 2006 yılı sonuçlarına göre aynı düzeyde kalırken, çalışan çocuk sayısında 3 bin kişilik artış gerçekleşti.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun, 2012 yılı Çocuk İşgücü Anketi Sonuçları’na göre; 6-17 yaş grubundaki çocukların yüzde 66.5’i kentsel, yüzde 33.5’i kırsal yerlerde yaşıyor. Çocukların yüzde 91.5’inin bir okula devam ederken, yüzde 8.5’inin okula devam etmediği öğrenildi. Yaş grupları itibarıyla, 6-14 yaş grubundaki çocukların yüzde 97.2’si, 15-17 yaş grubundaki çocukların ise yüzde 74.7’si okula devam etti.
YÜZDE 68’İ ERKEK
Çocukların istihdam oranı 6-14 yaş grubunda yüzde 2.6, 15-17 yaş grubunda ise yüzde 15.6 oldu. Türkiye genelinde 6-17 yaş grubunda istihdam edilen çocukların yüzde 44.8’i kentsel, yüzde 55.2’si kırsal yerlerde yaşamakta olup, yüzde 68.8’i erkek ve yüzde 31.2’si ise kız çocukları olarak belirlendi.
Yaş grupları itibarıyla, 6-14 yaş grubundaki çalışan çocukların yüzde 81.8’i, 15-17 yaş grubundaki çalışan çocukların ise yüzde 34.3’ü bir okula devam etti. Okula devam eden 6-17 yaş grubundaki çocukların yüzde 3.2’si ekonomik işlerde ve yüzde 50.2’si ev işlerinde faaliyet gösterirken, yüzde 46.6’sı herhangi bir faaliyette bulunmadı. Bu yaş grubunda okula devam etmeyen çocukların ise; yüzde 34.5’i ekonomik işlerde ve yüzde 38.8’i ev işlerinde faaliyet gösterirken, yüzde 26.7’si herhangi bir faaliyette bulunmadı.
13 YAŞINDA CAN VERMİŞTİ
13 yaşındaki Ahmet Yıldız okul masraflarını karşılamak için haftalık 100 liraya çalıştığı plastik fabrikasında pres makinesinin arasına sıkışarak can vermişti. Patron iş kazasında ağır yaralanan çocuğun ‘trafik kazası’ geçirdiğini öne sürmüş, sonrasında gerçek ortaya çıkmıştı.
İlköğretim 7. sınıf öğrencisi Ahmet Yıldız, okuldan sonra, masraflarını karşılamak için Ali Koç’a ait plastik fabrikasında çay ve temizlik işlerine bakmak üzere yaklaşık 3 ay önce çalışmaya başladı. Ancak Yıldız’ın yaptığı iş çay getirmekle sınırlı kalmadı. Ve Yıldız, makine başında geçirdiği kaza sonucu yaşamını yitirdi. Patron Ali Koç, plakasını alamadığı bir otomobilin çarpıp kaçtığını söyleyerek Yıldız’ı tedavisi için hastaneye yatırdı. Doktorlar, hastane polisine Yıldız’ın kafasının her iki yönünde de ezilme olduğunu, çocuğun trafik kazasında bu şekilde yaralanmasının mümkün olmadığını iletti. Doktorların ikazı üzerine Ali Koç’un ifadesi alındı. Koç, bu kez Yıldız’ın pres makinesinden çıkan numuneleri alırken kafasının sıkıştığını söyledi. Ancak daha sonra Yıldız’ın kendi cep telefonunda makine başındaki fotoğrafları ortaya çıktı.
ÇOCUK İŞÇİLİĞİ NEDİR?
Çocuk işçi yasalar veya gelenekler açısından belirlenmiş bir yaşın altında çalışan çocukları ifade eder. Bu uygulama insan hakları savunucuları tarafından insani sömürü biçimlerinden birisi olarak kabul edilir. Tarih boyunca çocuk işçiler değişik sınırlar içerisinde çalıştırıldı. Vahşi kapitalizm dönemi olarak tanımlanan 19. yüzyılda işçiler ve çocuk işçilerin ağır sömürüsü; çocuk işçiliğine karşı toplumsal bir tepkiye neden oldu. Bazı ülkelerde yasaklandı. Kimi ülkelerde zorunlu eğitim yaşı nedeniyle fiilen kaldırıldı. Ancak buna rağmen tüm dünya ve Türkiye’de çocuk işçiliği yaygın biçimde devam ediyor.
TEKELLER VE ÇOCUK İŞÇİLER
Geçtiğimiz yıl Apple’ın ‘dolaylı’ olarak çocuk işçi çalıştırdığı ortaya çıkmıştı. Apple ürünlerinin montajcısı Hon Hai Precision Industry, bilinen ismiyle Foxconn, küçük yaşta işçi çalıştırdığını itiraf etmek zorunda kalmıştı. Tayvan merkezli Foxconn, Apple dahil birçok uluslararası tekele montaj yapan bir tedarik şirketi. Fabrikalarındaki çalışma şartları ve işçilerin maruz kaldığı kötü muamale ise yıllardır sendikalar ve insan hakları savunucularının tepkisini çekiyor. Foxconn, son olarak yaptığı ‘itiraf’la, 14 yaşında çocukları çalıştırdığını belirtti. Şirketin, Çin’in kuzeydoğusundaki fabrikasında, çocuk yaştaki stajyerleri üç hafta boyunca çalıştırdığı ortaya çıktı.
ÇOCUK İŞÇİLİĞİ YASAKLANMALI
Ayşe Akar / Volkan Pekal
Türkiye iş kazalarında dünya liderliğine oynuyor. İşçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinin alınmaması bir yana; sorumlu kurumların yeterli ve düzgün bir denetim yapmaması da her iş cinayetinde yeniden kamuoyunun gündemine geliyor. Çocuk işçilerse bunun en büyük mağdurlarından... Çocuk işçiliğini, işçi sağlığı ve iş güvenliğini, bu konuda önemli çalışmaları bulunan Türk Tabipler Birliği (TTB) Merkez Konsey Üyesi Doktor İsmail Bulca ile konuşuyoruz.
Bulca, çocukların genellikle denetimin en az olduğu yerlerde çalıştırıldıklarını bu nedenle de iş kazalarına olağanüstü açık olduklarını vurguluyor. “Çocuk işçiliğinin yasaklanması gerekir” diyor. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 138 sayılı sözleşmesini hatırlatan Bulca, çalışma yaşının zorunlu eğitimin tamamlandığı yaştan ve her halükarda 15’ten aşağı olamayacağını söylüyor. Eğitimde bu sene geçilen 4+4+4 sistemi ile çocukların daha erken yaşlarda çalıştırılabileceğini kaydeden Bulca şunları ifade ediyor: “Şu anda ağır işlerde çalıştırmak için yaş sınırı 16. Ancak eğer zorunlu eğitim 12 yıl olsaydı, 16 yaşındaki çocuk işler ağır işlerde çalıştırılmazdı. Emeğin gasp edildiği, insan haklarının önemsenmediği yerde çocuk hakları da önemsenmez.”
Bulca, çocuk işçiliğinin genel olarak işçilerin örgütlülük düzeyiyle yakından ilişkili olduğunu belirtiyor. Yani işçi örgütlülüğü ne kadar zayıfsa, işçiler ne kadar güvencesizse çocuk işçiliği de o kadar yaygın oluyor. Avrupa’da çocukların çalışmasının yasaklanması için çalışmalar yapıldığına dikkat çeken Bulca, çalışma yaşamının çocukların fiziksel, ruhsal ve zihinsel gelişimlerini olumsuz etkilediğini söylüyor.
TAŞERONA HAVALE
Makina Mühendisleri Odası (MMO) Adana Şubesi, 18-20 Nisan tarihleri arasında 7. Ulusal İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği kongresi düzenleyecek. Şube Başkanı Hüseyin Atıcı; Türkiye’de işçi sağlığı önlemlerinin ‘utanç verici’ boyutlarda olduğunu söyledi. 13 yaşında iş kazası sonucu yaşamını yitiren Ahmet Yıldız’ı hatırlatan Atıcı, çocuk işçi çalıştırmanın kesinlikle yasaklanması gerektiğini ifade etti. (Adana/EVRENSEL)
