Ankara Sanayi Odası (ASO) Başkanı Nurettin Özdebir, “Çalışma Bakanı Süleyman Soylu ile yaptığı görüşmeden edindiği izlenime” göre Avusturya modelinin öne çıktığını, işverenin kıdem tazminatı yükünün yarıdan fazla azalacağını söyleyerek, mutabakat aranacağı belirtilen tazminat konusunu yeniden gündeme getirdi. Birçok örneğin masaya yatırıldığı Türkiye’de ortaya konacak taslağın ise kendine özgü karma model olacağı belirtiliyor. Uygulanacak yeni kıdem tazminatı sisteminin hangi modele daha yakın olacağının işareti kesinti oranı olacak. Bu oran Avusturya modelinde yüzde 1.54’te kalırken, İtalya’da yüzde 7.4, Brezilya’da ise yüzde 8.5’e ulaşıyor. Türkiye’de ise bu oran yüzde 8.3. Tartışmaların sonunda Türk modeli ortaya çıkacak ancak özellikle Avusturya’nın kendi sosyo ekonomik koşullarına göre hazırlanmış modeli Türkiye’de uygulanırsa ciddi kayıp demek. Yeni işe girene zorunlu olacak Habertürk’ten Ahmet Kıvanç ve Tahsin Akça’nın haberine göre, halen uygulanan yüzde 8.3’lük oran her yıl için 30 günlük brüt ücrete karşılık geliyor. Avusturya modelinde ise kademeli sistem var. Türkiye’de halen 15 yıl çalışan 15 aylık kıdem tazminatına hak kazanırken, Avusturya modelinde bu süre 4 ay. 25 yıl çalışan ise Türkiye’deki mevcut sisteme göre 25 ay yerine 9 aylık kıdem tazminatıyla yetinmek zorunda kalacak. Ancak muhtemelen İtalya’daki oranlara yakın bir oranda karar kılınacak. Üzerinde çalışılan taslakta, kıdem tazminatında olası tepkileri azaltmak amacıyla mevcut çalışanlara yumuşak geçiş öngörülüyor. Mevcut işçiler, şimdiki işlerinden ayrılıncaya veya bu işte çalışarak emekli oluncaya kadar eski sistemde kalmaya devam edecekler. Ama şimdiki işlerinden ayrılıp yeni bir işe girdiklerinde ise bu tarihten sonraki çalışmaları açısından yeni sisteme tabi olacaklar. Hangi ülkede ne kadar prim ödeniyor? Bir kez tazminat alan 5 yıl bekleyecek Türkiye’de, mevcut sistemde 1 yıl çalışan işçiler işten çıkarıldıkları veya haklı nedenlerle kendileri iş akdini feshettikleri takdirde kıdem tazminatı alabiliyorlar. Kadınlar, evlendikleri tarihten itibaren 1 yıl içinde işten ayrıldıklarında, erkekler de askere giderken kıdem tazminatını alma hakkına sahipler. Avusturya modelinde ise 5 yıllık çalışması bulunan bir işçi doğum, evlat edinme veya çocuk bakma sebebiyle iş akdini feshettiğinde kıdem tazminatı almaya hak kazanıyor. Türkiye’de üzerinde çalışılan taslakta ise yeni işe giren bir işçinin kıdem tazminatı hesabından paranın tamamını değil ‘yarısını’ çekebilmesine olanak sağlanıyor. Bunun için işçinin 15 yıldır sigortalı olması ve en az 3 bin 600 gün prim ödenmiş olması ya da konut satın alması koşulu aranacak. Hesaptan bir defa para çekildikten sonra yeniden para çekilebilmesi için 5 yıl prim ödenmesi gerekecek. Tazminatın tamamının çekilebilmesi için işçinin emekli olması veya 5 yıl işsiz kalması gerekecek. Avusturya modeli: 5 yıl çalışanlara 2 ay, 15 yıllığa ise 4 ay tazminat Son günlerde tartışılan ve daha çok işverenlerin arzu ettiği Avusturya modelinin en belirgin özelliği, kıdem tazminatının fonda toplanması. İşveren, Türkiye’deki İşsizlik Sigortası Fonu’nda olduğu gibi her ay fona kıdem tazminatı için prim yatırıyor. Prim tutarı aylık ücretin yüzde 1.53’ü oranında. Avusturya modelinde işçinin fonda biriken parayı alabilmesi için iş sözleşmesinin “kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde”, yani emeklilik, haklı nedenlerle istifa, işverenin işten atması gibi gerekçelerle sonuçlanması gerekiyor. İşçinin iş sözleşmesi “hak doğurucu” sebeple sona erdirildiğinde, işçi o tarihe kadar hesabında birikmiş paranın tamamını çekebiliyor. Bu durumda işçi isterse parasını çekmeyip bireysel emeklilik sistemindeki (BES) gibi değerlenmeye devam etmesini isteyebiliyor. İşçi emeklilik günü geldiğinde hesaptaki paranın tamamını bir defada çekebileceği gibi, BES’teki gibi ikinci bir emekli maaşı olarak ödenmesi talebinde bulunabiliyor. 5 yıl işsiz kalan alabiliyor Avusturya’da kıdem tazminatı fonunda biriken paranın alınabilmesinin bir başka yolu ise işçinin 5 yıl boyunca hiçbir işte çalışmaması. Avusturya yerine artık başka bir ülkede çalışmaya başlayanlar da yine 5 yıllık sürenin sonunda fonda birikmiş paralarını alabiliyorlar. Avusturya modelinde kıdem tazminatına hak kazanabilmek için öncelikle işçinin o iş yerinde en az 3 yıl çalışmış olması şartı aranıyor. Ödenecek tazminat tutarı ise 3-5 yıl arası çalışanlarda 2 aylık; 5-10 yıl çalışanlarda 3 aylık; 10-15 yıl çalışanlarda 4 aylık; 15-20 yıl çalışanlarda 6 aylık; 20-25 yıl çalışanlarda 9 aylık olarak belirleniyor. 25 yıldan fazla çalışanlar ise 12 aylık ücret tutarında kıdem tazminatı alabiliyor. İşsizlik Fonu’ndan Kıdem Fonu’na Yeni sistemde işverenin ödeyeceği primlerin bir kısmının, toplam parası 100 milyar liraya ulaşan İşsizlik Fonu’na yapılan kesintilerin azaltılması yoluyla karşılanması öngörülüyor. İşsizlik Fonu’na yapılan toplam kesintinin yüzde 0.5-1’e düşürülmesi suretiyle işverenlere yüzde 1.5- 2 katkı bekleniyor. İşveren primi yatırmazsa dava gerekecek Öngörülen kıdem tazminatı sisteminde prim tahsilatı konusunda devlet herhangi bir sorumluluk üstlenmiyor. Ödenmeyen primi tahsil etme yükümlülüğü işçinin üzerinde. İşçi priminin ödenmediğini görürse, alacağını tahsil etmek için, çalıştığı şirkete dava açmak zorunda kalacak. Şirket iflas ettiyse, şu an olduğu gibi yeni sistemde de işçi kıdem tazminatı mağduriyeti yaşayacak. İtalya modelinde kıdem tazminatı için Garanti Fonu var. İşveren tarafından aylık ücretin yüzde 7.4’ü oranında yapılan kıdem tazminatı kesintisinin 0.5 puanlık kısmı Garanti Fonu’na aktarılıyor. Yüzde 25 devlet katkısı planı Yeni sistemin işveren tarafından kabul görmesi için bireysel emeklilik sisteminde olduğu gibi, kıdem tazminatı hesabına da yüzde 25 devlet katkısı yapılması planlanıyor. İşveren 100 lira yatırırsa, devlet 25 lira katkı yapacak.