İranlıların ara ara gelip krize can suyu olduğu Van’da yerel kriz hala çözüm bekliyor. Yaşanan çatışmaların ardından devletin bölge illerinde yeniden yapılanma modeli hazırladığı şu sıralar Van yaşadığı bu krize devlet eliyle bir dokunuş bekliyor. Zira depreme, ardından yaşanan krizi rağmen ayakta durmaya çalışan krizin reçetesini de vatandaş ilgililerine yazıyor: Barış ve yatırım! Van zor bir süreçten geçmeye devam ederken, içinde bulunan ekonomik kriz etkisini her geçen gün htirmeye devam ediyor. Önce 2011 depremi ardından başlayan sıkıntılı süreç, son birkaç yıldır da devam eden yerel kriz… Devletin bölgede yeni modeller çizdiği, çatışmalı süreç sonrası yıkılan kentler için yeni şehirler çizdiği bir dönemde Van da bir dokunuş daha bekliyor. Zira halen mücbir sebep ile vergi borçları ertelenen ve 5 yıldır devasa borç miktarları biriken, taksitlendirdiği SGK borcunu ödeyemeyen, asgari ücret zammıyla sarsılan, inşaat sektörü yere çakılan, çekleri senetleri yazılmayan esnafı kalmayan, bankaların tavır aldığı kentte esnafa gerçek anlamda bir umut gerekiyor. Yaşanılan tüm sıkıntıların çözümü için ise vatandaşın yazdığı reçete açık ‘barış ve yatırım’. Bu noktada vatandaşın beklentisinin muhatabı ise hem devlet hem yerel yönetimler. Bu noktada da dillendirilen bir cümle aslında beklentileri de çözümü özetliyor: “Belediye çaba sarf edecek hükümet yapacak”. VATANDAŞ DİYOR Kİ… Van ekonomik anlamda gün geçtikçe kötüye gitmeye devam ediyor. Gerek SGK, vergi borçları, gerekse de yeniden başlayan çatışmalı süreçle birlikte, bölgede özellikle de Van’da ekonomik dar boğaz devam ediyor... Görüşmek için bir dokunduğumuz esnaftan bin ah işitiyoruz. Ekonomik anlamda gün geçtikçe büyümeye devam eden sorun yumağının çözümü ise barış ortamından ve hükümetin Van’a yapacağı yatırımlardan geçiyor... Daha öncede gazete olarak görüştüğümüz esnafların sıkıntılarını dile getirmiştik. Ancak bu kez Van’ın ara sokaklarında esnaflık yapan, her türlü zorluğa göğüs geren ve Van’ın yıllardır esnaflığını yapan esnalar ile görüştük. İşte Vanlı esnafın ekonomik sorunları, vergi-SGK ödemeleri konusunda sorunları ve çözüm önerileri... DURĞUN: SAVAŞ BİTERSE KRİZ BİTER Karadağ Marketin sahibi Musa Durğun ekonomik anlamda kötü günler geçirdiklerini söyledi. Durğun, “Daha önce Beşyol ve Maraş caddelerinde market açtım. Şimdi ise Yeniyol caddesindeyim. Bu süreç içerisinde şu kadarını anladım. Van’da istediğiniz mekânda iş yeri açın artık konum satışlar ve alış veriş için çok büyük önem arz etmiyor. Bizim market sahipleri olarak yaşadığımız en büyük sorun ise büyük alış veriş maketleri. Büyük AVM’ler Van’da açıldıkça biz küçülüyoruz ve bitiyoruz. SGK ve vergilerimi ödüyorum. Ancak depremden sonra kalan borçlarım halen duruyor. Van’da ekonominin ve yaşamın iyi bir hale gelmesi için çözüm sürecinin yeninden başlaması gerekiyor. Savaş biterse kriz biter ve insanlar mutlu olur.” Şeklinde konuştu. ÇİÇEK: BORÇLARIMI ÖDE(YE)MİYORUM! Cengiz Terzihanesi sahibi Hayrullah Çiçek sorunlar ve çözümler için şunları söyledi: “Bizim mesleğimiz gün geçtikçe kötüye gidiyor. Sürekli gelişen teknoloji tüm mesleklerde olduğu gibi bizim meslekte de zor günlerin yaşanmasına neden oluyor. Buda elbette ki ekonomik sorunlar yaşamamıza neden oluyor. Böyle giderse terzi dükkânımı kapatmayı düşünüyorum. Kapatıp da ne yapacağım onu da bilmiyorum. Vergi ve SGK borcum var. Ödemeyi de hiç düşünmüyorum. Çünkü ne ödeyecek gücüm ne de param var. Van’daki ekonominin düzelmesi için hükümetin ekonomik anlamda destek vermesi gerekiyor. Bunun yanı sıra yaşana ölümler ve savaşta Van başta olmak üzere diğer şehirlerin gelişimine engel oluyor. Çünkü hükümetin tüm paralar savaş için harcanıyor. Savaş biter huzur gelir, refah gelir.” ESMER: ÇÖZÜM ANCAK ÜRETİMLE GELİR Ekonomik sorunlarla ilgili görüştüğümüz Taş Kırtasiye sahibi Emre Esmer ekonomik sorunların olduğu ve bu sorunların ancak üretimle çözüleceğini söyledi. Esmer, “Ekonomik sorunlar her zaman olur. Bu sadece Van için değil diğer tüm iller hatta ülkeler içinde geçerlidir. Bu sorunlar ise genelde üretim ile bir şekilde kapanmaktadır. Ancak Van’da üretim adına çok bir şey olmadığı için ekonomik sorunlar hat safhaya çıkıyor. Elbette ki üretim olmadığı yerde para akışı ve ekonomik durum olmaz. Bunlar olmadığı zamanda ne SGK ödemeleri yapılır ne de vergiler ödenir. Sorunların çözümü için elbette ki huzur ortamı ve barış olması gerekir. Ancak bana göre en önemlisi üretimin olması gerekiyor. Bir şehir ne kadar üretirse o kadar kazanır. Kazandıkça da kentte ekonomik refahta üst seviyeye çıkar.” Dedi. “BELEDİYE ÇABA SARF EDECEK HÜKÜMET YAPACAK” İsmini vermek istemeyen T-PA tarım ürünleri sahibi ise şunları söyledi: “Ekonomik sorunlarımız yıllardır var. Ancak bizim en büyük sorunumuz yaşanan savaş ortamı ve Van’da belediyelerin Van’a hiçbir katkılarının olmayışıdır. Bu da ekonomik sorunu gölgede bırakmaktadır. Belediyelerin Van’a hiçbir katkıları yok. Sadece hükümetten çalışma beklemek bana göre yanlıştır. Ekonomik anlamda yerel belediyeler hiçbir çalışma yapmazsa hükümette hiçbir şey yapmaz. Borcumuz çok fazla var. Bu sadece SGK ve vergide değil. Banka var, eş dost da var. Çözüm bana göre çok nettir. Yerel belediyeler ekonominin yükselmesi için çaba sarf edecek, hükümette bu çalışmaları gördükçe destek verecek ve ekonomimiz düzelecek.” SAFAOĞULU: BARIŞ, TERKİN VE YATIRIM SORUNU ÇÖZER Safa İnşaat sahibi Yusuf Safaoğulu Van’da yaşanan ekonomik sorunların çözümü için 3 alternatifte bulundu. Safaoğlu, “Van’da yaşanan depremler düzenimizi alt üst etti. Depremlerden sonra bir türlü toparlanamadık. ‘Yardım ettik, Van kalkındı’ denildi ama insanlar halen TOKİ ödemelerini dahi yapamıyor. Bu da büyük bir problemdir. İlk olarak insanların TOKİ mağduriyetinden kurtarılması gerekiyor. Ekonomik olarak esnafta büyük sorunlar yaşıyor. Esnaf için teşvikler ve mutlaka destekler verilmelidir. Borçlarımızı ödemekte sorunlar yaşıyoruz. Birinden aldığımız parayı başkasına veriyoruz. Başkasından aldığımız parayı önceki borçla kapatıyoruz. Gün geçtikçe borçlanıyoruz ve buda hiç iyiye işaret değil. Çözüm için ilk talebim barış ortamının yeniden oluşması. İkinci talebim hükümetin Van’da alacağı borçları affetmesi yani terkin etmesidir. Üçüncüsü ise yine hükümetin buraya destek vermesi gerekiyor ki bölgenin kalkınmışlık seviyesi yükselsin.” İfadelerini kullandı. TAY: VAN’IN BU HALDE OLMASI ÜZÜCÜDÜR Toptancılık yapan ve Dünya Toptan Gıda sahibi Eşref Tay Van’da ekonomiden konuşmanın ayıp olduğunu söyledi. Tay şunları kaydetti: “Van gibi sınır il olan ve sınır kapısı olan bir ilde ekonominin kötü olduğunu konuşmak bana göre yanlıştır. Turizm kenti olan bir kentte paranın olmadığını konuşmak bana göre ayıptır. Ancak ne yazık ki bu konuşmaları ve bu ayıbı bize yaptırıyorlar. Van’ın bu halde olması Van halkı için üzücüdür. Bize bunu yapanların utanması gerekiyor. Çözüm süreci gibi çok güzle bir süreç heba edildi ve ekonomisi zaten yara alan Van’da ekonomi gittikçe kötüleşti. İlk olarak barış yeniden sağlanmalı. Daha sonra Kapıköy faaliyete girmeli ki biz ticaret yapalım. Turizm kentti olan Van’da Van Gölü çok iyi kullanılmalı. Bu ve buna benzer değerler iyi işler Van’a çok iyi bir ekonomiye sahip olur. Borçlarımız yıllardır olduğu gibi yine var. Ancak yıllardır nasıl ödüyorsak yine ödüyoruz. Bizim kimseye borcumuza kalmaz.” “HÜKÜMETİN BÖLGEYİ DESTEKLEMESİ LAZIM” Bir esnafın iş yerinden alış veriş yapan bir kurum çalışını (memur) ise sorunlarla ilgili şunları söyledi: “Eskiden daha fazla alış veriş yapardım. Elimde param olsun olmasın yapardım alış verişimi ve daha sonra bor ettiğim alış verişim parasını muhakkak geri öderdim. Ama şu anda bu böyle değil. Gün geçtikçe kötüye giden gidişat ve aldığımız eşyaların fiyatlarının artması alış veriş yapmamıza engel olmaya başladı. İlde bir sıcak para yok. Kredi kartı ve borçlarla insanlar alış veriş yapıyor sonra da o borçları ya ödüyor ya da ödeyemiyor. Bu işin çözüm noktası bana göre hükümettir. Hükümet destek verip bölgenin gelişimini sağlarsa herkeste rahatlar.” ÖZTÜRK: HİÇBİR ŞEYİN TADI KALMADI Seyyar satıcı Kemal Öztürk yıllardır seyyar satıcılık yaptığı ama artık eskisi gibi işinden mutlu olmadığını söyledi. Öztürk, “Ben 18 yıldır bu işi yapıyorum. İlk bu işi yaptığımda amcamın yanında başladım. O zamanlar 17 yaşındaydım. Daha sonra ehliyet aldım kendimi biraz toparladım derken kendime bir araç aldım ve kendim satış yapmaya başladım. 22 yaşındayken bunu yapmaya başladım gençtim çokta istekliydim. O zamanlar bu işte parada vardı. Gün geçtikçe bu işe olan itibar bitti benimde isteğim bitti. Şimdilerde başka işler arayışındayım. Çok büyük bir borcum yok. Olanları da hamdolsun ki ödüyorum. Ama bu nereye kadar böyle devam eder bilmiyorum. Bu çözümü olduğunu düşünmüyorum. Çünkü bir sihirli değnek yok bir anda her şeyi değiştirsin. Bunlar zamanlar olur. Zamanla olması içinde ülkede huzur olmalı, barış olmalıdır.” Dedi. “ÇOCUĞUMU OKULDAN ALMAK ZORUNDA KADIM” Gazetemize konuşan ve soyadını vermeyen Hasan adlı kahvehane sahibi, 2 oğlunun olduğunu ve birini ekonomik sorunlardan dolayı okuldan almak zorunda kaldığını söyledi. Hasan adlı esnaf şöyle konuştu: “Çok kötü günlerden geçiyoruz. Her gün gelen ölüm haberleri artık insanların canına tak etmiş durumda. Bunun yanı sıra işlerin olmayışı esnafı kara kara düşündürmekte. Benim iki oğlum var. Yaşanan olumsuzluklardan dolayı birisi yatılı okuyor. Diğerini ise bu yıl okuldan almak zorunda kaldım. Daha doğrusu 8’inci sınıfı bitirdikten sonra liseye gönderemedim. Maddi durumumuz ciddi anlamda kötü. Bir sürü borcumuz var ve borçlar gün geçtikçe artıyor. En büyük çözüm bana göre barış ortamı yeniden gelmesi ve insanların ölmemesidir. Bu olursa ülkede huzur olur insanlar daha rahat para harcar ve mutlu olur.” “TEK UMUDUM ÇOCUKLARIM” Gazetemize konuşan bir belediye temizlik işçisi ise, “Paramız yok. Artık evimize götürecek ekmeğimize kadar zor günler yaşıyoruz. Asgari ücret bin 300 lira oldu ama aldığımız ekmeğe kadar her şey çok pahalandı. Borçlarımız var ve olmaya da devam ediyor. 4 çocuğum var ve 4’ünü de okutuyorum. Tek umudum artık çocuklarım olmuş. Belki memur olurlar, doktor ya da avukat olurlarda hayatımız kurtulur diyorum. Benim için tek çözüm çocuklarım. Yoksa başkasından bize bir yarar gelmez.” Şeklinde konuştu. TAHİR: BATI FİRMALARI BİZE MAL VERMİYOR Gazetemize konuşan Mihram Giyim sahibi Zafer Tahir Van kötü günlerden geçtiğini söyledi. Tahir şunları ifade etti: “Van, bölge, ülke olarak çok zor günler geçiriyoruz. Özellikle bölgemizde her gün çok sayıda insan hayatını kaybediyor. Asker, polis ve PKK’lileri geçtim. Artık sivil insanlar ölüyor. Hal böyleyken paradan, işten, ekonomiden bahsetmek çok zor oluyor. Ben bu günlerin son bulacağını ve insanların artık çok rahat ve güzel günler geçireceklerini düşünüyorum. Bizim her anlamda çok rahat olmamız için Türkiye’de yaşayan tüm halkların barış içinde olması gerekiyor. Bugün bir batı firması ben Vanlıyım diye bana mal vermiyorsa bu sorun ancak barışla çözülür. Uçan kuşa kadar borçlanmış durumdayız. İnşallah barış gelir ve barıştan sonra parada gelir.” KAYNAK; ŞEHRİVAN HABER; ÖNDER ALTINAL