Vertigosu olan kişi, kendini sallanıyor, boşlukta dönüyor ya da düşüyor gibi hisseder. Bulantı, kusma, baş ağrısı; diğer yaygın belirtileridir. Vertigo iki gruba ayrılır ve hastalığın tedavisi de her grupta farklıdır. Hastalığın teşhisi çoğu zaman kolaydır, bazen türünü teşhis etmek için testler kullanılır. Tedavisinde, hastalığın nedenine göre ilaçlar seçilir, bunlar hastalığı iyileştirmez ama belirtileri baskılar. Bazen tedavi, fiziksel egzersizleri kapsar, kimi hastalar için ise ameliyat gerekebilir.
Vertigo, baş dönmesi ile kendini gösteren ve sık görülen bir sağlık sorunudur. İç kulakta ya da beynin dengeyle ilgili bölümlerinde oluşan sorunlardan kaynaklanır. Baş dönmesi ile aynı şey değildir, daha şiddetlidir. Hasta, dünya etrafında dönüyormuş gibi ya da kendi hareket etmiyorken bile kendisi ve çevresinin hareket ettiğini hisseder. Ancak bu his, bir yanılsamadan ibarettir. Tanı ve tedavisinde pek çok farklı yöntem kullanılmaktadır.
Vertigo hangi organdan kaynaklanır?
Denge organı, (vestibüler labirent) iç kulağın içinde yer alır. Baş hareketini algılayan kıl benzeri sensörlerden ve sıvılı ilmek şeklinde yapılardan oluşur. Kanallar, iç kulak boşluğuna bağlıdır. Yer çekimi, ileri-geri hareketlerin tespiti kıl benzeri alıcılar tarafından gerçekleştirilir. Vertigo iç kulakta kaynaklanan sorunlar nedeniyle ortaya çıkar.
Vertigo türleri
Periferik vertigo: İç kulak ve vestübiler sinirdeki problemlerden kaynaklanır.
Merkezi vertigo: Beyincikle ilgilidir. Hareketleri kontrol eden beyincik, beynin hemen arkasında bulunur. Beyincikteki sorun, vertigoya neden olur.
vestibüler sistem,
sensorimotor kontrol sistemi
propriosepsiyon sistemdir.
Vestibüler sistem, dengede kalmamıza yardımcı olur. İç kulak, vestibüler sistemin bir parçasıdır. İç kulaktaki alıcılar (sensörler), kişinin pozisyonuyla ilgili bilgileri doğru bir şekilde beyne gönderemezse vertigo gelişir.
Vertigo ve baş dönmesi
Baş dönmesi; sersemlik, baygınlık, denge kaybı, güçsüz hissetme gibi birtakım hisleri tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. İç kulak rahatsızlığı, bazı ilaçların düzenli kullanımının yan etkileri, hareket hastalığı gibi farklı nedenleri olabilir.
Pek çok kişi, baş dönmesi şikayetiyle doktora görünebilir. Tedavisinde genellikle baş dönmesinin asıl nedeni belirleyici olur. Baş dönmesinin iç kulak rahatsızlığından kaynaklanması ise vertigo olarak ifade edilir. Yani, Vertigo baş dönmesinin bir türüdür. Baş dönmesinin diğer çeşitleri ise sersemlik, presenkop ve dengesizliktir.
Vertigo belirtileri
Baş dönmesi
Mide bulantısı ve kusma,
Halsizlik
Yürürken tökezleme
Baş ağrısı
Konuşma güçlüğü
Bilinç kaybı
Çift görme, anormal göz hareketleri
Kol ve bacaklarda kontrolsüzlük
Vücutta uyuşma ve karıncalanma
Görme kaybı ve işitme kaybı
Vertigo nasıl anlaşılır?
Kendinizde vertigo olup olmadığını basit bir test yaparak anlayabilirsiniz. Ayakta kendi etrafınızda 2-3 dakika dönün ya da öne doğru eğilerek kafanızla yuvarlak çizin. Kısa bir süre sonra etrafınızdaki her şey dönmeye başlıyorsa, kendinizi berbat hissediyorsanız, sizde vertigo var demektir.
Vertigo teşhisi
Doktorunuz; vertigonun türünü belirlemek için size birtakım sorular sorar. Örneğin ‘Dünya mı yoksa yalnızca başın mı dönüyor? Bu soruya dünya dönüyor, diye cevap vermeniz vertigonuz olduğu anlamına gelir. Ayrıca bazı göz ve kafa hareket testleri ile göz hareketlerinizde anormallik olup olmadığını tespit eder. Fiziksel muayene dışında baş bölgesinin bilgisayarlı tomografisi ve MR ile vertigonun sebebini teşhis edebilir.
Vertigo, baş dönmesi
Dünya dönüyor, gibi hissediyor iseniz vertigonuz olabilir
Eğer kulak enfeksiyonundan şüpheleniliyorsa kulağınızdan sıvı ya da irin numunesi alınabilir. Beyne kan akışı yetersizliği şüphesinde, Doppler ultrason yöntemi, BT anjiyografi, kateter anjiyografi gibi testlerden yararlanabilir.
Vertigo nedenleri
Vertigonun türü, nedenleri üzerinde belirleyicidir. Türlerine göre nedenleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
Periferik vertigo nedenleri
Labirintis: Soğuk algınlığı, grip ve solunum yolları ya da sinirdeki harabiyet kaynaklı bir iç kulak enfeksiyon çeşididir.
Vestibüler nöronit: Vestibüler sinirdeki iltihaptan kaynaklanır.
Meneire hastalığı: Kulak çınlaması ve işitme kaybı ile kendini gösteren, ender görülen bir iç kulak rahatsızlığıdır. Nedeninin iç kulakta sıvı kaybı olduğu düşünülür. Vertigo ataklarına neden olur.
Bening paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV): Kulağın yarım daire şeklindeki kanallarında kalsiyum kristallerinin yüzmesinden kaynaklanır. Semptomlar genelde 30-60 saniye içerisinde geçer. Genelde yaşlı insanlarda görülür. Şiddetli baş dönmesiyle karakterizedir. Başınızı aniden yukarı aşağı hareket ettirdiğinizde ya da yatakta döndüğünüzde BPPV semptomları başlar.
Perilanfatik fistül: Orta kulak ile iç kulak arasındaki iletişimin normal olmaması, orta kulakta anormal kemik büyümesi ya da iç kulakta kist kaynaklı erozyon oluşması durumudur.
Merkezi vertigo nedenleri
Beyincikte tümör oluşumu
İnme
Migren
Multipl skleroz (MS)
Vertigonun diğer nedenleri
Başta B12 vitamini olmak üzere çeşitli vitamin eksikliklerinde, uzun süreli alkol kullanımı sonrasında, beyin zarı iltihabında, başta kanser ilaçları ve tüberküloz ilaçları olmak üzere bazı ilaçların kullanımı sonrasında, bazı epilepsi nöbetlerinde baş dönmesi görülebilir.
Vertigo atağı
Baş dönmesiyle belirgin, şiddetli vertigo atakları; yalnızca birkaç saniye sürebileceği gibi 24 saat boyunca da devam edebilir. Bu ataklara genelde bulantıyı takip eden kusma, ateş, halsizlik, hissizlik gibi tipik belirtiler eşlik eder.
Yetişkinlerin yanı sıra çocuklarda da vertigo atağı görülebilir. Kendine güvensizlik, huzursuzluk, kulak ve baş ağrısı, çocuklarda vertigo belirtileridir. Vertigo atakları aniden belirdiği için özellikle yüksek yerlerde çalışan kişiler; tedavileri tamamlanana dek çalışmaya ara vermelidir.
Vertigo tedavisi
Vertigo tedavisi hastalığın türüne göre değişir ve semptomları kontrol altında tutmaya yöneliktir. Doktor, vertigo türünü belirledikten sonra uygun tedaviyi seçer. Vertigo tedavisi 4 aşamada yapılır:
Tetikleyici faktörlerin ortadan kaldırılması (stres, alkol, sigara, kafein, tuz v.b.)
Tetikleyici pozisyondan kaçınma
İlaç tedavisi ve denge egzersizleri
Orta kulağa ya da beyinde saptanan lezyona yönelik cerrahi tedavi.
Vertigonun ilaçla tedavisi
Vertigonun vestibüler nöronitten kaynaklandığı durumlarda, vestibüler bloke edici ilaçlar reçete edilir. (Antihistaminik, antiemetik, benzodiazepinler, vb.)
Meneiere hastalığının tedavisinde antiemetik ilaçların yanı sıra diüretik ilaçlar da kullanmak gerekebilir. Diüretik ilaçlar, düşük tuzlu bir diyetle alınmalıdır. Yatak istirahatı ile hastalığı daha kolay bir şekilde atlatabilirsiniz. Aynı zamanda yağlı gıdalar tüketmemeli, stressiz bir yaşam sürmeli ve spora başlamalısınız.
Eğer vertigo enfeksiyon kaynaklıysa antibiyotik reçete edilir.
Depresyon, anksiyete kaynaklı olduğunda antidepresan ilaçlar kullanmak gerekir.
Migrenin yol açtığı vertigo, migren ilaçları ile kontrol altında tutulabilir. Akut vertigo ataklarının tedavisinde mutlaka yatak istirahatı gerekir.
Vertigo fizik tedavi
Fizik tedavide hastayı bazı temel göz ve baş hareketleri öğretilir. Bu hareketler, düşme riskini arttırabileceği için mutlaka güvenli bir ortamda yapmaya özen gösterin.
Doktorunuz, dengenizde koordinasyon ve düzelme sağlamak için özel egzersizler önerebilir. Bu egzersizleri düzenli bir şekilde yapmanız, vertigo tedavisinin başarısı için çok önemlidir.
Vertigonun enjeksiyon ile tedavisi
İç kulağa antibiyotik gentamisin enjekte edilir. İşlem esnasında vertigodan etkilenmeyen kulak devre dışı bırakılır.
Vertigo ilaçları
Prometazin, diezapam, proklorperazin, metoklopramid, betahislin; en sık reçete edilen vertigo ilaçlarıdır.
Diezapam ve alprozolam; anksiyete kaynaklı vertigo tedavisinde kullanılır.
Diğer ilaçlar ise genelde vestibüler sinirdeki inflamasyonu gidermeye yöneliktir.
Mide bulantısının önlenmesinde bulantıyı kesen ilaçlar kullanılır.
Baş dönmesine karşı antvert vb. antihistaminikler reçete edilir.
Vertigo ameliyatı
İlaç, egzersiz ve yatakla istirahatın yeterli olmadığı durumlarda ameliyat, tek çare olabilir. Özellikle vertigo beyin tümöründen ya da Meniere hastalığından kaynaklanıyorsa ameliyattan yararlanılabilir.
İç kulak duyu organının çıkarılması: İç kulaktaki vestibüler labirenti etkisizleştirmek için labirentektomi zorunlu olabilir. Labirentektomi sonrası hastaların yaklaşık % 95’inde vertigo kontrol altına alınır.
Vertigo ne kadar sürede iyileşir?
Ciddi olmayan türlerinde iyileşme süresi ilaç kullanımını takiben 2-3 gündür. Ciddi durumlarda kişinin hastaneye yatırılması gerekebilir. Bu durumda iyileşme süresi 15-30 günü bulabilir.
Vertigo nasıl geçer?
Vertigo, ilaç kullanımıyla kısa sürede iyileşir. Ancak hastalığın kronikleşmesi ve ciddileşmesi, ameliyatı zorunlu kılabilir. Vertigonuzu tedavi etmek için hayatınızda ve beslenme alışkanlıklarınızda birtakım değişikliklere gitmeniz gerekebilir. Ek olarak doktorunuz, size özel vertigo egzersizleri önerdiyse bunları her gün tekrarlayın.
