Pandemi, sel ve yangın felaketlerinden sonra pek çok kişi işini kaybetti. İşverenlerin çoğu da masraflardan kısmak için sigortasız işçi çalıştırma yoluna gidiyor. Kayıtdışı işçi çalıştıranlar için büyük cezalar bulunuyor. Bu cezalara rağmen, sigortasız işçi çalıştırmak için deyim yerindeyse büyük bir cesaret istiyor. SİGORTASIZ İŞÇİ ÇALIŞTIRMA CEZASI NE KADAR? Sırf kar elde etmek için sigorta yapmayarak kayıtdışı işçi çalıştıranlar için büyük cezalar var. Sigortasız işçi çalıştıran işveren 1 yıl için brüt asgari ücretin 38 katına (135 bin 926 lira) kadar ceza öder. İşveren kayıtdışı işçi çalıştırdığı için işe giriş bildirgesi vermediğinden 2 asgari ücret kadar daha ceza alır. Sigortasız işçiyi aylık prim hizmet belgesinde de göstermediği her ay için 2 asgari ücret ceza verilir. Ücret bordroda gösterilmediği için de yarım asgari ücret ceza uygulanır. Buna ilave olarak yasal defter kaydetmediği her ay için yarım asgari ücret ceza kesilir. İşçiye ücret bankaya yatırılmayıp elden verildiği için bunun da ek cezası oluyor. İşçi kayıtdışı çalıştırıldığını iddia edip ispatlarsa işveren ayrıca kıdem ve ihbar tazminatı öder. Sigorta primleri de gecikme zammı ile işverenden tahsil edilir. İşçi iş kazası geçirirse kendisine, ailesine bağlanacak maaş sigortasız çalıştıran işverenden tahsil edilir. İŞÇİ SİGORTASIZ ÇALIŞIRSA NELER KAYBEDİYOR? Kayıtdışı çalışanlar devlet destekli sağlık yardımı için Genel Sağlık Sigortası (GSS) primlerini kendileri ödemek zorunda kalabilirler. İş kazası geçirmeleri veya meslek hastalığına yakalanmaları halinde ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinden (rapor ücreti) veya sürekli iş göremezlik gelirinden yararlanamazlar. İşsiz kalmaları halinde işsizlik maaşı alamazlar. k İşten ayrılmaları halinde ihbar ve kıdem tazminatından yoksun kalırlar. Yıllık izin, haftalık izin, doğum izni gibi haklardan faydalanamazlar. İŞVERENİN SİGORTAYI YATIRDIĞINI NASIL ÖĞRENİRİM? Çalışanların, sigorta primlerinin işverenler tarafından bildirilip bildirilmediğini öğrenebilecekleri birçok yol var. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İletişim Merkezi ‘ALO 170’i 7 gün 24 saat arayabilirsiniz. Çalışanlar hizmetlerinin bildirilip bildirilmediğini ‘turkiye.gov.tr’ adresinde yer alan Sosyal Güvenlik Kurumu hizmetlerinden ‘4A hizmet dökümü’ bölümünden görebilir. Çalışanlar kendilerine en yakın Sosyal Güvenlik il müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik merkezine başvurarak kayıtdışı çalıştırılıp çalıştırılmadıklarını öğrenebilirler. SİGORTA YAPMAYAN İŞVERENDEN HAK NASIL ARANIR? En yakın sosyal güvenlik il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezine şikayet edilebilir. ALO 170 aranabilir. Yine her türlü istek, şikayet, ihbar, görüş ve öneriler CİMER yani Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi üzerinden yapılabilir. Şikayetlerinize rağmen sonuç alamazsanız ikinci yol iş mahkemesine ‘hizmet tespit davası’ açmak. Bunun için çalışanın işten ayrıldığı yılın sonundan itibaren 5 yıllık süre var. 5 yıllık süre, birden çok işyerinde çalışmışsanız her bir işyeri için işten ayrıldığınız tarih itibarıyla ayrı ayrı hesaplanıyor. Dava açmadan önce hizmet tespiti için çalışanın elinde sigortasız çalıştığı dönemlere dair maaş ödemesini ispat edecek belge, işe giriş saatini gösteren belge ve en önemlisi şahitlerin olması kararın lehinize sonuçlanmasında etkili oluyor. kaynak:mynet