Van’ın her geçen gün ciddi anlamda sorun haline gelen trafik ve toplu taşıma sıkıntısı katlanarak artarken vatandaşların kent için tramvay hayali devam ediyor. Trafiğin adeta çileye döndüğü Van'da, tarih kaynaklarında 113 yıl önce kent için elektrikli tramvay projesi üzerine çalışıldığı konusunda önemli bilgilere ulaşan Doç. Dr. Abdulaziz Kardaş özel açıklamalarda bulundu. Van'ın Osmanlı dönemindeki tarihi ile ilgili araştırmalar Yapan Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Abdulaziz Kardaş, Van'ın tarihi üzerine arşivlerde araştırma yaptığı sıralarda ilginç bazı belgelere ulaştığını belirtti. Bu belgeler arasından en önemli olanın ise Osmanlı döneminde Van'ın ulaşım sorununun çözmek için 113 yıl önce Van için hazırlanmış elektrikli tramvay projesi ile alakalı olduğunu ifade eden Kardaş, "Van'da tramvay çalışması, bir altyapının oluşturulması Osmanlı dönemine hastır. Dolayısıyla Van'da tramvay yapmak, bu ulaşım sorununu çözmek bir Osmanlı projesidir. Ancak aradan yüzyıl geçse de bu proje bir türlü hayata geçirilemedi." Dedi. 113 YIL ÖNCE BUGÜNÜ GÖRMÜŞLER! İstanbul-Marmara, Eskişehir-Ankara arasındaki hızlı tren projelerinin bir benzerine Van'ın tarihi arşivlerinde rastlandı. Van’ın ulaşım sorununun katlanarak arttığı bu dönemde araştırma yapan Doç.Dr. Kardaş aynı zamanda Van'ın ulaşım sorunu için önemli belgelere ulaştı. 1900'lü yıllarda hazırlanan elektrikli tramvay projesi ilk etapta İskele ‘den başlayıp Hükümet Konağı'na ulaşacak şekilde tasarlandı. Van'ın 113 yıllık tramvay hayali hala gerçekleşemedi. VAN' IN ULAŞIM SORUNU İÇİN MÜHENDİS GÖREVLENDİRİLMİŞ Van'ın yüzyıl önceden geleceği gördüğünü söyleyen Doç. Dr. Kardaş, İkinci meşrutiyetten sonra 1908'de Osmanlı hükümetinin Van'a bir mühendis gönderdiğini ve ulaşım sorununu çözmek için altyapı araştırması yaptırdığını söyledi. O dönem mühendis tarafından hazırlanmış kroki ve haritalara ulaştığını ifade eden Kardaş, "Van'a gönderilen mühendisin hazırladığı kroki, harita 1909 yılında hazırlanmış. Haritada tramvay hattının İskele Caddesi'nden başlayıp eski Van şehrindeki hükümet Konağına kadar gelen bir hat üzerinde kurulması planlanmıştır." İfadelerini kullandı. " VAN'IN TRAFİK SORUNU YÜZDE 99 ÇÖZÜLMÜŞ OLACAKTI" Planlanan tramvay hattıyla beraber günlük yolcu kapasitesinin 2 bin 500 olarak hesaplandığını ifade eden Kardaş, Eski Van şehrinin hükümet konağından kuzeye doğru giden tramvay hattının Erek Dağı eteklerine kadar gitmesinin planlandığını aktardı. Kardaş, "O dönem Bostaniçi Mahallesi'ni de aşan bir alanda tramvay yapılması kararlaştırılıyor. Planlanan tramvayın büyük bir kapasitesi var. Günde 2 bin 500'e yakın insan Eski Van şehrinden bağ ve bahçelerin olduğu mevkiye gidip orada çalışıyor, oradan da akşam saatlerinde dönüp evlerine geliyorlar. O dönem Van'da vasıta sıkıntısı bulunmaktaydı. İnsanlar ya yürüyerek ya da öküz arabalarıyla gidiyordu. Osmanlı hükümeti bu sıkıntılar üzerine devreye giriyor ve bu şekilde bir tramvay yapmaya karar veriyor. Tramvayın o gün taşıyabileceği insan sayısı 2 bin 500'ün üzerinde hesaplanıyor. Aynı zamanda her yolcudan 40 para ulaşım ücreti olarak alınması planlanıyor. Bu tramvay hattı faaliyete geçtiğinde Van'ın ulaşım sorunu yüzde 99 çözülmüş olacaktı." Şeklinde konuştu. "ELEKTRİK SANTRALİ KURULMAK İSTENDİ" Osmanlı mühendisinin hazırladığı projede tramvayın elektrikle çalıştırılmasının ve elektrik temini için de başka projelerin olduğunu aktaran Kardaş, "Van'a 75 kilometre uzaklıkta Erciş ilçesi tarafındaki Bendimahi ve 24 kilometre uzaklıktaki Gevaş ile Edremit ilçeleri arasındaki Engil nehrinden istifade etmek istenildiği proje ile burada bir elektrik santrali kurmak istiyor. Bu elektrik santralinden elde edeceği enerjiyle hem yapacağı tramvayın çalıştırılmasını, hem de şehir ve sokakların aydınlatılması için projeyi yapıyor. Dönemin Ticaret ve Bayındırlık Bakanlığı tarafından hazırlatılan ve İstanbul'a gönderilen proje işleme konuluyor ama Osmanlı Devleti'nin içerisinde bulunduğu durum ve Balkan Savaşlarının başlaması, hemen akabinde 1. Dünya Savaşı'nın başlaması, savaşta Van'da bulunan Ermenilerin isyan etmesi ve son olarak Osmanlı Devleti'nin savaştan yenik çıkması bu projenin hayata geçirilmemesine neden olmuştur. Günümüzde bu Osmanlı projesini hayata geçirebilecek imkânlar şu anda mevcuttur. Bugün de bu proje hayata geçirilirse Van'da bir Osmanlı projesi daha hayata geçmiş olacaktır." Diye konuştu. "VAN'IN YÜZYILLIK HAYALİ GERÇEK OLMAYI BEKLİYOR" Projedeki hattın bugün de kullanılabileceğine dikkat çeken Kardaş, konuşmasını şöyle sürdürdü: "Yüz yıllık hayal hala gerçek olabilir. Bu projenin gerçekleşmesi an meselesiydi. O dönemde Osmanlı hükümeti 70 bin nüfuslu Van için böyle bir proje hayata geçirmişken bugün 1 milyonu aşan Van için böyle bir proje çok büyük ve hayati bir öneme sahiptir. Van gibi büyük bir şehrin böyle bir ulaşım vasıtasından mahrum olması Van için büyük bir kayıptır. 113 yıl önce Osmanlı Devleti'nin çizdiği projenin bugün hayat bulması büyük bir mutluluk olur bence." Yenidoğugazetesi