Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) konusu ilk ortaya atıldığı günden bugüne çok aşama kaydedildi ve artık sona yaklaşıldı.
Sorunun çözümüne çok az bir süre kala EYT ile ilgili son durumu soru ve cevaplarla aktarmak istedik.
Soru ve cevaplarla EYT Sorunu
Emeklilik kriterleri nedir?
Normal şartlarda emeklilikte üç şart aranıyor. Yaş, sigortalılık yılı ve prim gün sayısı. Bunlardan biri eksik olunca emekli olunamıyor.
EYT nedir?
8 Eylül 1999 tarihinden önce, erkek 25, kadın ise 20 yıllık sigortalılık süresini doldurduktan sonra 5 bin gün primi de tamamladıysa hemen emekli olabiliyordu. Yine Bağ-Kur'da ise kadınlar için 7 bin 200 gün erkekler için ise 9 bin gün prim şartı bulunuyordu.
8 Eylül 1999 tarihine kadar geçerli olan emeklilik yaş, yıl ve prim şartları yeni bir kanunla birden değişti. O dönemde çalışma hayatında olanların emeklilik şartları da bu kanuna göre yeniden düzenlendi.
1999 yasasıyla beraber SSK'lı kadınlar 20 yıl 5 bin-5 bin 975 gün, erkekler ise 25 yıl 5 bin-5 bin 975 gün prim ile emekli olmayı beklerken erkekler 58, kadınlar ise 56'yı bulan yaş şartı ile karşılaştı.
Şimdi bu kapsama giren çalışanlar kanun çıkmadan önceki haklarının kendilerine aynen verilmesini istiyor. Böylelikle daha erken emekli olma talebinde bulunuyor.
EYT’liler işe ilk girdikleri şartları geri istiyor
EYT’liler ne istiyor?
8 Eylül 1999 öncesi sigortalı çalışmaya başlayanlar, kaybettikleri hakkı elde ederek o tarihteki prim günü ve sigortalılık süresi koşulları ile emekli olabilmek istiyor.
EYT’li kaç kişi var?
Emeklilikte Yaşa Takılanlar kapsamında yaklaşık 1 milyon 900 bin kişi var.
EYT’de son durum ne?
Prim ve gün şartı belirtilen tarih öncesindeki ile aynı olacak. EYT’de prim gün şartı 5 bin iş günü olarak kesinleşirken, yıl şartı da kadınlarda 20 yıl erkeklerde de 25 yıl olarak öne çıktı.
Yaş şartının olmaması bekleniyor
EYT’de yaş sınırı kalkacak mı?
EYT’lilerin beklentisi yaş sınırının olmaması doğrulusunda ancak bu konu henüz netlik kazanmadı. Komuoyunda kadınlarda 48, erkeklerde 50 yaş konuşulmaya başladı. EYT’de yaş sınırı olasılığı masada.
EYT’deki karar ne zaman açıklanacak?
EYT ile ilgili karar yeni yıla girmeden önce açıklanacak.
EYT’liler çalışabilecek
EYT’liler emekli olduklarında çalışmaya devam edecekler mi?
İsteyenler işlerine devam edebilecek. Burada işverenle işçi arasındaki sözleşme ortadan kalkar. Bu durumda işveren isterse bir bölüm çalışanla devam eder, istemezse devam etmez. Emekli olanların tamamını da istemeleri durumunda çalıştırabilir.
EYT’lilerin aylıkları düşer mi?
Uzmanlar bu soruya "hayır" diye cevap veriyor. EYT'lilerin aylıkları düşmeyecek.
EYT’liler kıdem tazminatı hak edecek
EYT'lilerin kıdem tazminatı nasıl hesap edilecek?
EYT'liler de mevcut sisteme göre kıdem tazminatı alacak. Emekli olan çalışanlar son işyerindeki çalışma süresi için kıdem tazminatı alacaklar. Her bir çalışma yılı için 30 günlük (brüt) ücreti tutarında kıdem tazminatı verilecek.
Mevcut asgari ücretle birlikte asgari ücretlinin kıdem tazminatı tavanı 10 bin 008 lira olacak. Asgari ücretle 5 yıldır aynı işyerinde çalışanın kıdem tazminatı şu an 32 bin 355 lira olarak hesaplanıyor. 5 yıl süreyle bir işyerinde çalışan asgari ücretli yeni yıldan itibaren 50 bin 40 lira kıdem tazminatı alacak.
Kıdem tazminat tavanı tutarı ise asgari ücrete göre belirlenmiyor. Kıdem tazminatının yıllık miktarı, en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenen emeklilik ikramiyesini aşamayacağı yasayla belirlenmiş durumda. Kıdem tazminatı tavanı halen 15 bin 371 lira olarak uygulanıyor. Bu rakam ocak ayında yeniden belirlenecek.
EYT’liler emekli olduklarında işverenler kıdem tazminatlarını öderken destek alacaklar mı?
Devlet işverene EYT'li olan çalışanlarına ödeme yaparken kolaylık sağlanması açısından kredi desteği sağlayacak.
EYT'liler prim gün sayısı tamamlama peşinde
EYT’liler geçmiş dönemleri borçlanabilecekler mi?
Bu konuda açıklama yapan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, borçluluk kapsamının belirtilen tarihten önceye yürütülemeyeceğini belirtti.
Sigortalılık süresi esas sayılıyor. Bakan Bilgin'in açıklamalarına göre, sigortalılıktan önceki tarihlerdeki borçlanma sigortalılığı geri götürmüyor, sadece prim gün sayısı açısından katkı sağlıyor.
Ayrıca sigortalılık başlangıç tarihi için de resmiyete kavuşmamış stajlılık süresini kapsamayacağı aktarıldı.
Primi yetmeyenler, eksik sürelerini tamamlama telaşına düştü. Uzmanlar da eksik günlerin borçlanarak tamamlanmasını öneriyor. Borçlanma doğum, askerlik, staj ve yurt dışı borçlanmasıyla mümkün oluyor.
EYT’den yararlanmak isteyen ve prim ihtiyacı olanlar bu süreleri canlandırabilir yani ‘ihya’sını gerçekleştirebilir.
EYT’den yararlanmak isteyen çalışanlar hizmet birleştirme de yapılıyor.
8 Eylül 1999’dan önce sigortası yapılmayanların durumu ne?
8 Eylül 1999’dan önce çalıştığı halde sigortası yapılmayanlar veya bu tarihten başlatılanlar da kapsama girmek istiyor ancak kendilerine umut olacak bir açıklama yapılmadı.
Bu durumdakilerin bir kısmı da “hizmet tespit davası” seçeneğine yöneldi.
EYT'de başvuru süreci nasıl olacak?
EYT çalışmasının aralık ayında TBMM'den çıkıp ocak ayında yasalaşırsa başvuru sürecine girilecek. Bundan sonra prim ve süresi dolmuş hak sahibi EYT'liler kendi seçtikleri bir tarihte ya da şartları tamamladıkları tarihte SGK'ya başvurarak emeklilik talep edebilecek.
EYT’lilerin yüzde kaçı özel sektörde çalışıyor?
EYT'lilerin yüzde 87'si özel sektörde çalışıyor.
EYT'liler emekli olmazsa haklarını kaybeder mi?
EYT'liler emeklilik haklarını elde ettikten sonra emekli olmazlarsa da hakları kaybolmayacak.
Kısmi emeklilik nedir?
8 Eylül 1999 öncesinde geçerli olan düzenlemeye göre 3 bin 600 prim günü, 15 yıl sigortalılık süresi ve kadınlarda 50, erkeklerde 55 yaşını dolduran SSK'lı çalışanlar kısmi emekli olabiliyordu.
Yine yaş şartları ve sigortalılık yılları aynı olmakla beraber 5 bin 400 prim gününü tamamlayan Bağ-Kur'ular'da kısmi emeklilikten yararlanabiliyordu.
EYT ile eski düzenlemede elde edilen ancak 8 Eylül 1999 sonrası ortadan kalkan tüm hakların geri gelmesi gündeme gelince kısmi emeklilik hakkı da gündeme geldi.
EYT ile bu hak tanınırsa 15 yıl sigortalılık erkeklerde 55 kadınlarda 50 yaş şartı ile EYT'den yararlanabilecek SSK'lılar 3 bin 600, Bağ-Kur'lular ise 5 bin 400 günle kısmen emekli olabilecekler.
Ensonhaber
