TÜRKİYE genelinde artan yağmurlar ve son dönemde etkili olan kar yağışları, barajlarda doluluk oranlarını yükseltti. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu, bölgeye yağışların bu yıl özellikle kar olarak düşmesinin çok değerli olduğunu belirterek, "Barajların doluluk oranları, neredeyse yüzde 90'ların üzerinde yani yüzde 100'lere yakın. Belki 1 ay sonra kapakları bile açmak durumunda kalabilirler. Geçen yılla kıyaslanamayacak kadar doluluk oranları çok iyi" dedi.
Türkiye'de 2021'de yaşanan kuraklık, Van Gölü havzasını önemli ölçüde etkiledi. Geçen yıl havza yeterince yağış alamayınca bölgedeki barajlarda dip seviyeler görüldü, bazı gölet ve dereler kurudu. Van Gölü'nün su seviyesi, yaklaşık 1 kilometre düştü. Sonbaharda da su seviyelerinin düşmesi, bölge halkını endişelendirdi. Van-Başkale yolundaki Gürpınar ilçesinde, sulama ve enerji üretimi için kurulan 105 milyon metreküp su kapasiteli Zernek Baraj Gölü, geçen yıl Eylül ayında son yılların en düşük seviyesini gördü. Kasımda Zernek Baraj Gölü'nün doluluk oranı yüzde 6, Erciş ilçesindeki enerji ve taşkın kontrolü amacıyla kurulan Koç Köprü Barajı'nın doluluk oranı yüzde 3, Muradiye ilçesi sınırlarındaki Sarımehmet Baraj Gölü'nün su seviyesi ise yüzde 3'ü gördü.
OCAKTA YÜKSELİŞ
Bölgede kış mevsiminde yağan yağmur ve özellikle kar, barajlardaki su seviyelerini yükseltti. Ocak ayında yağan ilk yağışlarla Zernek Baraj Gölü’nün doluluk oranı yüzde 46’ya, Koç Köprü Baraj Gölü’nün yüzde 30’a, Morgedik Baraj Gölü’nün yüzde 77’ye, Sarımehmet Baraj Gölü’nün doluluk oranı ise yüzde 9’a çıktı. Van YYÜ Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu, bölgeye düşen karların erimesi ve barajlardaki buzun çözülmesiyle haziranda su seviyesinin yüzde 90'ların üzerine çıkacağını tahmin ettiklerini söyledi. 2020 ve 2021 yılları özellikle içinde bulunduğumuz bölge ve Türkiye açısından kurak 2 yıl olarak kayıtlara geçtiğini belirten Prof. Dr. Alaeddinoğlu şöyle konuştu:
"Ancak 2022 yılında yağışın önemli bir kısmının kar şeklinde gerçekleşmesi Türkiye'nin ihtiyaç duyduğu içme ve kullanma suyunun önemli bir kısmını karşılamış gibi görünüyor. Bu sevindirici bir şey. Şüphesiz Türkiye'nin tamamı adına düşündüğümüz bu durum Van Gölü Havzası için de aynı şey geçerli. Havza gerçekten 2022 yılı başlarına kadar çok az yağış aldı. Ancak 2022 ile birlikte yağışlı bir sezon ve beraberinde düşen kar yağışı havzanın ihtiyaç duyduğu yağışı karşıladığını düşünüyorum.
Yaz aylarında ihtiyacımız olan içme ve kullanma suyu, yani çiftçilerin kullandıkları, sanayinin kullandığı o suyun karşılanıyor olması şüphesiz güzel bir şey. Çünkü biz şunu ifade ediyoruz. Van Gölü Havzası kapalı bir havza. Kapalı bir havza olması nedeniyle buraya düşen yağışların büyük oranda kar şeklinde düşmesi bizim için çok değerli ve anlamlı. Kar şeklinde düşünce bu yağışların önemli bir kısmı toprağa sızıyor ve yaz aylarında kaynak suları aracılığıyla akarsuları besliyor. Akarsular da barajları ve gölü besliyor.
Dolayısıyla birbirini destekleyen bir süreç var. Bugün için yağan kar yağışlarının erimeye başladığını görüyoruz, ama bu erime sürece haziranın sonlarına kadar devam edebilir. Bu da şu anlama gelir. Şu an barajlardaki doluluk oranlarının ciddi derece arttığını, büyük ölçüde bazı alanların bütünüyle dolduğunu yani yüzde yüz kapasitesine ulaştığını görüyoruz. Barajlardaki doluluk oranının en azından 2022 yılı için sorun olmayacağını düşünüyorum. Çünkü havzaya düşen bütün yağışların yıllık değerlendirmemiz gerekiyor. Çünkü havzaya düşen yağışla, havzada gerçekleşen buharlaşma yani kayıp birbiri ile kıyaslandığında, tabi buharlaşmanın yağıştan fazla olması düşen yağışı yok ediyor. Büyük ölçüde kullanımını kısıtlıyor. Bu yağışlar eriyerek haziran ayına kadar devam edeceği için göl seviyeleri de artacak."
'VAN GÖLÜ'NDE GÖZLE GÖRÜLÜR BİR DEĞİŞİKLİK GÖRECEĞİZ'
Kapalı alanlarda yıl içinde seviye değişmelerinin yaşandığını dikkat çeken Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu," Haziran'a kadar göl yükselir, Haziran'dan sonra yağışların tamamen ortadan azalması ve sıcakların artmasıyla birlikte bu kez de eylül- ekime kadar da göl seviyesi düşer. Burada önemli olan soru şu; ‘Yaz aylarında bizi nasıl bir sıcaklık bekleyecek, yağış olacak mı olmayacak mı, bundan sonraki periyotta yağışlar bugünkü koşulları destekleyecek mi, yağışlar devam edecek mi ya da sıcaklıklar gerçekten çok ciddi boyutta artacak mı?’ Bunların hepsini tabi tam olarak bilemiyoruz. Çünkü iklim değişiyor.
Yani bizim daha önceden öngördüğümüz, tahmin ettiğimiz durum değişiyor. Yeni bir durum var. Bu yeni durum bizim tahminlerimizi büyük ölçüde ortadan kaldırıyor. Ama şöyle bir durum da var. Bunu kaçırmamak lazım. Kar yağışları çok güzel. Ama doğal felaketlere dönüşmemesi kaydıyla. Şimdi şöyle bir tehlike var. İklim değişikliği sadece yağışla ilgili bir durum değil. Sağanaklar, çok aşırı sıcakların basmasıyla karların erimesi bunun da sellere, taşkınlara neden olması gibi.
Yani havzada gözlemlerimiz birçok yerleşmenin özellikle vadi tabanında yapıldığı, yani akarsuların o taşkın alanların içerisinde yer aldığını biliyoruz. Belki hepsinin değil, ama birtakım evlerin bu sahaların içerisinde yer aldığını biliyoruz. Aşırı yağış bu yerleşim yerleri için bir risk oluşturuyor. Ama tabi bunların hepsi tahmin" dedi.
'BUNDAN SONRA HAYATIMIZDA SICAKLIK ARTIŞLARI DEVAM EDECEK'
Prof. Dr. Alaeddinoğlu, 2021 yılında Van Gölü'nün yataydan geri çekilmesinin bir kilometreden fazla olduğunu ifade ederek, "Özellikle gölün sığ olduğu, yani akarsuların göle malzeme taşıdığı yerlerin çoğu sığ alanlar. Buralarda geri çekilme çok üst düzeyde gerçekleşmişti. Dikeyde de çok ciddi bir azalma gerçekleşmişti. Bu yılki yağışlar haziran ayına kadar gölün seviyesini artıracak ama şu yanılgıya düşmemek gerekir.
2022 yılı için evet. Ama bütün dünyada küresel iklim değişikliği ile beraber ısınma hiçbir zaman azalmayacak. 2100 yılına kadar yapılan bütün projeksiyonlarda hava sıcaklığının en az 2, 3 ve 5 santigrat dereceye kadar artacağı varsayılıyor. Bu da ısınmanın devam edeceğini gösteriyor. Bundan sonra hayatımızda sıcaklık artışları devam edecek yani su sorunu 2022 için belki çözülmüş olabilir. Yağışlar bunu büyük ölçüde gidermiş olabilir. Ama geleceğe ilişkin aynı şeyi söylemek mümkün değil" dedi.
'BARAJLARDAKİ DOLULUK ORANI YÜZDE 90'NIN ÜZERİNE ÇIKACAK'
Van Gölü Havzasında 2022 yılında düşen yağışların barajlardaki doluluk oranlarını çok iyi düzeye taşıdığını anlatan Alaeddinoğlu, "Şu an oransal olarak bilmiyorum. Ama gözlemlerimiz itibariyle barajların doluluk oranlarının neredeyse yüzde 90'ların üzerinde yüzde 100'lere yakın. Yani barajlar dolmak üzere. Hatta belki bir ay sonra kapakları bile açmak durumunda kalabilirler. Geçen yılla kıyaslanamayacak kadar bu yıl doluluk oranları çok iyi. Geçen yıl yer yer yüzde 20'nin altına düşen barajlar vardı. Göl tabanları çoğu yerde görünüyordu. Ama bu yıl çok daha iyi" dedi. (DHA)
